Ustawa o fundacji rodzinnej

Aleksandra Mazgajska – radca prawny

W dniu 06 lutego 2023 r. podpisana została przez Prezydenta RP długo wyczekiwana przez wielu przedsiębiorców ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (dalej również: Ustawa), która wejdzie w życie 22 maja 2023 r. Ustawa wprowadza nowy – nieznany dotąd w polski prawie podmiot – fundację rodzinną, dzięki któremu wiele przedsiębiorstw rodzinnych będzie mogło zachować firmę i jej majątek na pokolenia. Nowe uregulowania określają m.in. zasady tworzenia, funkcjonowania i likwidacji fundacji rodzinnej, a  w tym również prawa beneficjenta i fundatora.

Główne założenia ustawy o fundacji rodzinnej

Do głównych założeń regulacji prawnych związanych z ustanowienie fundacji rodzinnej należy:

• umożliwienie funkcjonowania przedsiębiorstwa rodzinnego przez wiele pokoleń;
• ochrona majątku firmy rodzinnej przed podziałem przez spadkobierców poprzez jego utrzymanie i budowanie w ramach jednego podmiotu;
• efektywne zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa rodzinnego w sposób zgodny z założeniami fundatora;
• ochrona interesów majątkowych beneficjentów.

Fundacja rodzinna – co to takiego?

Fundacja rodzinna, w świetle nowych przepisów, będzie stanowić odrębny podmiot (osobę prawną) powstały w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Ustawa uznaje za świadczenia składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów. Fundacja będzie mogła m.in. pokrywać koszty utrzymania lub kształcenia beneficjenta (będącego osobą fizyczną).

Kto może być fundatorem?

Fundacja rodzinna będzie mogła zostać ustanowiona przez fundatora – wyłącznie osobą fizyczną posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych. Podstawą utworzenia fundacji będzie oświadczenie fundatora o ustanowieniu fundacji złożone w akcie założycielskim albo w testamencie.

Warto dodać, że fundację rodzinną będzie mogło ustanowić kilku fundatorów, przy czym – zgodnie z art. 12 ust. 2 Ustawy – fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie będzie mogła mieć tylko jednego fundatora.

Czy fundacja będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą?

Fundacja rodzinna – w świetle przyjętych przepisów (art. 5 ust. 1 Ustawy) – będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą jedynie w poniższych obszarach:

• zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielania pożyczek:
  • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
  • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
  • beneficjentom;
• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
• gospodarki leśnej.

Jak powstaje fundacja rodzinna?

Aby doszło do powstania fundacji rodzinnej – zgodnie z art. 21 Ustawy – konieczne będzie podjęcie kilku niezbędnych kroków:

1. złożenie oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie;
2. ustalenie statutu;
3. sporządzenie spisu mienia;
4. ustanowienie organów fundacji rodzinnej wymaganych przez ustawę lub statut;
5. wniesienie funduszu założycielskiego przed wpisaniem do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo wniesienie funduszu założycielskiego w terminie dwóch lat od dnia wpisania fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie;
6. wpisanie do rejestru fundacji rodzinnych.

Bardzo ważnym dokumentem niezbędnym do powstania fundacji rodzinnej będzie statut sporządzony w formie aktu notarialnego. To bowiem jego zapisy będą odzwierciedlały podstawowe zasady funkcjonowania fundacji rodzinnej.

Warto dodać, że Ustawa w kwestii ustalenia postanowień statutu przyznaje fundatorowi sporą swobodę m.in. w zakresie określenia celu fundacji rodzinnej, zasad powoływania i odwoływania członków organów fundacji. Nadto, co istotne, do fundatora będzie należało określenie jakiego rodzaju uprawnienia będą przysługiwały beneficjentom i na jakich zasadach.

Należy również dodać, że fundator będzie miał obowiązek wnieść do fundacji rodzinnej mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości określonej w statucie, nie niższej niż 100 000 zł.

Niewątpliwie regulacja wprowadzająca do polskiego systemu prawa nowy podmiot jakim jest fundacja rodzinna stanowi wyczekiwane od wielu lat rozwiązanie umożliwiające firmom rodzinnym właściwe zaplanowanie sukcesji prowadzonego przedsiębiorstwa oraz zachowanie stabilności pozycji rynkowej.