Kto odpowiada za błąd medyczny – lekarz czy szpital?

To, na kogo spadnie odpowiedzialność za błąd medyczny, jest uzależnione przede wszystkim od stosunku pracy lub współpracy, jakim lekarz jest związany z placówką, w której świadczy opiekę zdrowotną. Poza odpowiedzialnością zawodową, cywilną i karną lekarza, za błąd medyczny mogą odpowiadać także szpital lub przychodnia, z którymi współpracuje, a o odszkodowanie można ubiegać się także u ubezpieczyciela lekarza lub placówki medycznej. Kto i w jakim zakresie odpowiada za popełnione błędy medyczne, kiedy odpowiedzialność lekarza i placówki jest solidarna oraz jakie przesłanki wskazują na odpowiedzialność szpitala?

Czym jest błąd medyczny?

Polskie prawo nie definiuje wprost pojęcia błędu medycznego lub błędu w sztuce lekarskiej, jednakże na podstawie art. 67a ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, precyzującej definicję zdarzenia medycznego oraz orzecznictwa sądów (np. wyroku Sądu Najwyższego z 24 października 2013 r., sygn. akt IV CSK 64/13), przez błąd w sztuce lekarskiej można rozumieć czynności lecznicze wykonywane niezgodnie z aktualnym stanem wiedzy i uznanymi standardami sztuki medycznej, podejmowane w zakresie terapii, diagnozy i profilaktyki chorób. Warunkiem uznania, że doszło do popełnienia błędu medycznego jest powstanie szkody z winy lekarza, z możliwością wskazania wyraźnego związku przyczynowego pomiędzy popełnionym błędem a szkodą pacjenta. Błąd medyczny może odnosić się do błędu terapeutycznego, popełnionego w trakcie leczenia, operacji lub zabiegu, ale także błędu diagnostycznego, z nieprawidłowym rozpoznaniem choroby.

Odpowiedzialność cywilna, karna i zawodowa lekarza

Lekarz może odpowiadać za błąd medyczny na drodze cywilnej co do zasady tylko, jeśli błąd ten jest zawiniony, a pomiędzy błędem a powstałym skutkiem (tj. szkodą) istnieje związek przyczynowy. Odpowiedzialność może być także rozstrzygana na drodze karnej, jeśli błąd w sztuce lekarskiej nosi znamiona przestępstwa (np. gdy wiąże się z narażeniem pacjenta na niebezpieczeństwo lub spowodowaniem utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu).

Za błędy podlegające odpowiedzialności karnej lekarzowi mogą grozić różne sankcje, w tym nawet kara pozbawienia wolności, tytułem przykładu zgodnie z art. 155 KK (za nieumyślne spowodowanie śmierci), art. 156 KK (za ciężki uszczerbek na zdrowiu), art. 157 KK (za średni lub lekki uszczerbek na zdrowiu), art. 157a KK (za uszkodzenia prenatalne) oraz art. 160 KK (za narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia).

Sposoby zatrudnienia lekarza a odpowiedzialność za błąd medyczny

Odpowiedzialność za błąd medyczny może ponosić lekarz prowadzący samodzielnie własny, prywatny gabinet, a także lekarz zatrudniony w podmiocie leczniczym na umowę o pracę lub współpracujący z takim podmiotem w oparciu o umowę cywilnoprawną. W przypadku prowadzenia własnego gabinetu lekarz udzielający świadczeń zdrowotnych w ramach swojej działalności gospodarczej sam ponosi odpowiedzialność za wyrządzenie pacjentowi szkody w ramach nienależytego wykonania umowy zawartej z pacjentem korzystającym z odpłatnych świadczeń zdrowotnych. Co więcej, lekarz prowadzący własny gabinet będzie odpowiadał za błędy i szkody medyczne wyrządzone przez zatrudniany przez siebie personel.

Odmienna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku lekarza, który w ramach udzielania pacjentom świadczeń zdrowotnych działa w podmiocie leczniczym na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej (tzw. kontraktu). Jeżeli lekarz jest zatrudniony na umowę o pracę w szpitalu lub gabinecie prywatnym, jego odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ogranicza się zasadniczo (poza przypadkami umyślności) do odpowiedzialności pracowniczej wobec placówki, a sam lekarz będzie występował w procesie sądowym jako świadek. Całość odpowiedzialności za szkodę ponosi wówczas zatrudniająca go placówka. Jeżeli natomiast lekarz funkcjonuje w oparciu o umowę o świadczenie usług medycznych (kontrakt), odpowiada za wyrządzone błędy medyczne na drodze cywilnej na zasadzie solidarnej odpowiedzialności prawnej wraz z placówką, na rzecz której pracuje i w takiej sytuacji może skorzystać z pomocy adwokata do spraw błędów medycznych.

Kto odpowiada za błędy medyczne?

Podsumowując, jeśli lekarz świadczy usługi medyczne w oparciu o umowę o pracę albo kontrakt ze szpitalem, przychodnią lub inną prywatną placówką medyczną, za popełnione błędy medyczne będzie odpowiadał przed tym podmiotem odpowiednio albo jako pracownik albo solidarnie z podmiotem jako lekarz na kontrakcie. Jeśli natomiast prowadzi własny gabinet medyczny, odpowiedzialność za popełnione przez siebie błędy oraz błędy zatrudnianego przez siebie personelu medycznego będzie ponosił samodzielnie. Należy jednak zaznaczyć, że co do zasady zarówno lekarz, jak i szpital (lub inny podmiot leczniczy) mają obowiązek ubezpieczania się od odpowiedzialności cywilnej za błędy w sztuce lekarskiej, zaś pacjent będzie często ubiegał się o odszkodowanie także od ubezpieczyciela.