Jak wdrożyć standardy ochrony małoletnich w placówce medycznej w 5 krokach

Natalia Paradowska – radca prawny

W związku z wejściem w życie nowelizacji do ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz. U. z 2024 r., poz. 560), podmioty wykonujące działalność leczniczą są zobowiązane. wdrożyć standardy ochrony małoletnich. Terminem granicznym był 15 sierpnia 2024 r. W ramach tych standardów podmiot leczniczy powinien opracować szereg procedur zmierzających do zapewnienia ochrony małoletnich przed zagrożeniami wynikającymi z przestępczości na tle seksualnym. Standardy należy sformułować tak, aby były łatwe do zrozumienia przez osoby małoletnie. Należy też pamiętać o udostępnieniu standardów na swojej stronie internetowej oraz wywieszeniu ich w widocznym miejscu w swoim lokalu, w wersji zupełnej oraz skróconej, przeznaczonej dla małoletnich. Zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania powinny zostać określone w standardach ochrony małoletnich.

W jaki sposób opracować ww. dokumenty i jakie kwestie należy uregulować tak, by nie narażać się na ewentualną odpowiedzialność w przypadku kontroli?

Krok 1. Ustal, czy placówka medyczna posiadała dotychczas jakiekolwiek procedury związane z ochroną małoletnich

W pierwszej kolejności dobrze jest przejrzeć dotychczas obowiązujące regulaminy i procedury pod kątem zapisów dotyczących ochrony małoletnich. Być może w placówce funkcjonowały już zasady reagowania w przypadku podejrzenia, iż małoletni może być osobą pokrzywdzoną w wyniku przestępstwa, w szczególności zgłaszania takich sytuacji organom ścigania. Tego rodzaju procedury mogą stanowić część standardów ochrony małoletnich.

Krok 2. Zastanów się, jakie procedury powinny zostać wdrożone, biorąc pod uwagę zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych i sposób funkcjonowania placówki

Standardy ochrony małoletnich będą de facto odnosić się do różnych obszarów funkcjonowania placówki medycznej i mają na celu skoordynowanie wszystkich działań zmierzających do przeciwdziałania przestępstwom przeciwko małoletnim. Będą zatem dotyczyły sposobu zachowania personelu medycznego przy leczeniu małoletnich, ale również zasad weryfikacji, czy osoby udzielające świadczeń zdrowotnych na rzecz małoletnich nie były dotychczas karane za przestępstwa przeciwko małoletnim. Dobrze jest zatem zastanowić się na wstępie, na jakim etapie i który personel ma kontakt z małoletnimi, jakie sytuacje dotychczas zdarzały się w praktyce podmiotu leczniczego i przygotować dokumenty tak, by faktycznie zapewniały małoletnim ochronę, a personelowi było łatwo wdrożyć określone postępowanie.

Krok 3. Opracuj zasady bezpiecznych relacji między małoletnim a personelem placówki

Zgodnie z nowymi przepisami w ramach standardów ochrony małoletnich placówka medyczna powinna opracować katalog zasad, którymi kierować powinien się personel placówki w kontaktach z małoletnimi. Naczelną zasadą powinno być oczywiście kierowanie się przy podejmowaniu wszelkich działań dobrem dziecka. Zasady bezpiecznych relacji powinny także nakazywać traktowanie dzieci z szacunkiem, cierpliwością i wyrozumiałością oraz uważne słuchanie, a także zakazywać lekceważenia czy upokarzania małoletnich. Niedozwolone powinno być stosowanie jakiejkolwiek przemocy, używanie wulgarnych słów, czy gestów oraz wykorzystywanie silniejszej pozycji (grożenie, zastraszanie).

Krok 4. Opracuj zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego

W procedurze określ, jakie sytuacje powinny zwrócić uwagę personelu placówki oraz jak odpowiednio przeprowadzić rozmowę z dzieckiem oraz jego opiekunem prawnym lub faktycznym. Wskaż, które organy należy zawiadomić w poszczególnych sytuacjach. Ustal, kto jest odpowiedzialny za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz wszczynanie procedury „Niebieskie Karty” i w jaki sposób powinien tego dokonać. Dobrze jest opracować wzory pism, które ułatwią personelowi placówki dokonywanie zgłoszeń. Dodatkowo powinno się wyznaczyć osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia, które będą zobowiązane do dokumentowania zgłoszeń w określonej formie, prowadzenia wykazu ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego oraz przechowywania dokumentacji z tym związanej przez określony czas.

Krok 5. Ustal zasady przeglądu i aktualizacji standardów oraz wyznacz osobę odpowiedzialną za ich wdrożenie

Przepis art. 22 c ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich wprowadza obowiązek dokonywania przeglądów i aktualizacji standardów co najmniej raz na dwa lata. Wnioski z przeprowadzonej oceny należy udokumentować. W związku z tym wskazane jest wyznaczenie osoby, która będzie pełniła funkcję koordynatora ds. standardów ochrony małoletnich, określenie jej kompetencji oraz sposobu realizowania zadań. Do obowiązków koordynatora będzie należało m. in. przygotowanie personelu placówki do stosowania standardów, odbieranie od personelu oświadczeń o zapoznaniu się ze standardami oraz zobowiązania do ich stosowania, a także regularna ewaluacja standardów i jej udokumentowanie. Koordynator może też nadzorować przyjmowanie zgłoszeń o podejrzeniach naruszenia zasad postępowania określonych w standardach, czy kontrolować wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze standardów przez personel placówki.

Odpowiedzialność za brak standardów ochrony małoletnich w placówce medycznej

Zgodnie z art. 22b ustawy obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, ma organ zarządzający placówką medyczną, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni oraz organizator działalności medycznej skierowanej do małoletnich.

Obowiązek wprowadzenia standardów kontroluje wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta oraz marszałek województwa w zakresie objętym właściwością rzeczową i miejscową tych organów. Podmiotem uprawnionym do kontroli jest również Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia – w przypadku stwierdzenia naruszenia wskazanego obowiązku pracownicy NFZ przeprowadzający kontrole mają obowiązek niezwłocznego powiadomienia Policji lub prokuratury.

Warto zwrócić uwagę, iż ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym przewiduje też kary za niewykonywanie nałożonych obowiązków w zakresie wprowadzenia standardów ochrony małoletnich. Niewdrożenie standardów podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany. W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich sprawca podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.