Jak przekazać spadek, czyli o rodzajach testamentów

Dominika Dykier

Zastanawiałeś się kiedyś co stanie się z majątkiem po Twojej śmierci? Jeżeli chciałbyś mieć wpływ na to komu przypadnie spadek po Tobie, rozważ sporządzenie testamentu.

Testament jest jednostronnym oświadczeniem woli spadkodawcy zawierającym informacje o tym, jakie składniki majątku oraz komu mają zostać przekazane po jego śmierci. Testament to zatem nic innego, jak rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci.

Warto dodać, że testament może sporządzić każdy, kto posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że każda pełnoletnia osoba, która nie jest ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie, ma prawo sporządzić testament

Jakie są rodzaje testamentów?

Możemy wyróżnić testamenty zwykłe oraz testamenty szczególne. Wyjątkowy charakter tych ostatnich polega na tym, że można  je sporządzić w nadzwyczajnych okolicznościach – o tym przeczytasz w dalszej części artykułu. Czym się charakteryzują się poszczególne rodzaje testamentów?

Testamenty zwykłe:

• Testament holograficzny – własnoręczny

Ten typ testamentu jest stosunkowo mało sformalizowany. Aby testament pisemny był ważny wystarczy, że spadkodawca napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze oraz opatrzy datą. Spełnienie tych trzech prostych warunków jest niezwykle istotne – od tego zależy, czy dany dokument zostanie uznany za testament, a co za tym idzie czy wskazani przez spadkodawcę – testatora spadkobiercy nabędą spadek.

• Testament notarialny

W celu sporządzenia testamentu notarialnego należy udać się do notariusza, który przygotuje dla nas stosowny akt notarialny. Ten rodzaj testamentu jest dla spadkodawcy bardzo wygodny, bowiem z uwagi na obecność notariusza ryzyko sporządzenia nieważnego testamentu jest stosunkowo niewielkie. Notariusz jest ponadto obowiązany udzielić spadkodawcy niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej. Po sporządzeniu testamentu notariusz wyda nam jego wypis. Więcej na temat testamentu notarialnego przeczytasz tutaj: link

• Testament alograficzny

Sporządzenie testamentu alograficznego (zwanego tez ustnym lub urzędowym) polega na oświadczeniu przez spadkodawcę jego ostatniej woli ustnie wobec wójta (bądź burmistrza albo prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności dwóch świadków. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Następnie protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Niestety, z uwagi na konieczność ustnego wyrażenia woli oraz wysłuchania odczytywanego protokołu, osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu alograficznego.

Testamenty szczególne:

Nie zawsze jednak spadkodawca może wyrazić swoją ostatnią wolę w tradycyjny sposób. W razie wystąpienia niespodziewanych, niecodziennych zdarzeń istnieje możliwość sporządzenia testamentu szczególnego. Testament w formie szczególnej można sporządzić jedynie w ściśle określonych okolicznościach.

• Testament ustny

Spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść oświadczenia spadkodawcy powinna zostać spisana przez jednego ze świadków albo osobę trzecią przed upływem roku od złożenia oświadczenia. Tak sporządzony testament musi ponadto zawierać informację o miejscu i dacie oświadczenia oraz miejscu i dacie spisania testamentu. Co ważne, testament musi zostać podpisany przez spadkodawcę i dwóch świadków albo wszystkich świadków.

Gdyby jednak treść testamentu nie została spisana w powyższy sposób, można ją w ciągu sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Co istotne, gdyby z jakichś przyczyn przesłuchanie wszystkich trzech świadków okazało się niemożliwe, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Warto zaznaczyć, że testament ustny może zostać sporządzony tylko jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo z powodu innych szczególnych okoliczności nie jest możliwe zachowanie zwykłej formy testamentu.

• Testament podróżny

Testament podróżny może zostać sporządzony wyłącznie podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Warunkiem sporządzenia tego rodzaju testamentu jest „odbywanie podróży”. Przyjmuje się, że podróż trwa od momentu wejścia na pokład statku celem odbycia podróży i kończy się opuszczeniem tego pokładu. Spadkodawca powinien oświadczyć swoją ostatnią wolę wobec dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków. Następnie dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania. Pismo to w obecności świadków jest odczytywane spadkodawcy, po czym składają na nim swoje podpisy spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

Warto pamiętać, że sporządzenie testamentu podróżnego nie jest uzależnione od wystąpienia podczas podróży zagrożenia życia lub obawy rychłej śmierci spadkodawcy. Testament ten można zatem sporządzić w „normalnych” okolicznościach podróżnych.

• Testament wojskowy

Czas mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli to szczególne okoliczności, które uzasadniają sporządzenie testamentu wojskowego. Osobami uprawnionymi do sporządzenia testamentu wojskowego są m.in. żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych, a także określone w przepisach prawa osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym.

Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:

1) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę, a następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia;

2) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;

3) jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.

Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie formy testamentu wojskowego określonej powyżej jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec dwóch świadków, choćby nie byli oni jednocześnie obecni. Stwierdzenie treści takiego testamentu może nastąpić w taki sam sposób, jak to ma miejsce w przypadku innej szczególnej formy testamentu – testamentu ustnego.

Należy pamiętać, że testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Warto podkreślić, że termin ten nie biegnie w czasie, w ciągu którego spadkodawca nie miał możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.

Co ciekawe, każdy testament (zarówno zwykły jak i szczególny) może być w każdym czasie odwołany. Można tego dokonać przez zniszczenie testamentu bądź sporządzenie nowego testamentu.

Wiesz już jak sporządzić testament. Jeżeli chcesz się dowiedzieć kto odziedziczy twój majątek w przypadku, gdy nie sporządzisz testamentu, zachęcamy do śledzenia naszego bloga – będziemy pisać również o dziedziczeniu ustawowym.