Informacje na temat stanu pacjenta — komu można ich udzielić?

Od kiedy rozpoczęto stosowanie RODO, coraz więcej osób skarży się na utrudniony dostęp do różnych informacji. Trzeba przyznać, że w wielu miejscach utrudnienia te są większe niż zakładano i coraz trudniej jest się czegoś dowiedzieć. Jednym z takich miejsc, gdzie sprawy się skomplikowały są z pewnością placówki medyczne. Niejednokrotnie wynika to jednak bardziej z podejmowania działań nadmiarowych niż stosowania przepisów z zakresu ochrony danych medycznych.

Kiedy ktoś z naszych bliskich trafia do szpitala, to chcemy dowiedzieć się jak najszybciej o wszystkim, co go dotyczy. Nie zawsze jest to jednak takie proste. Konkretne regulacje w tym zakresie przewiduje ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Kiedy można przekazać  informacje o stanie zdrowia pacjenta?

Lekarza obowiązuje tajemnica zawodowa. Oznacza to, że nie może on przekazywać informacji dotyczących danego pacjenta innym niż on sam osobom. Jedynie pacjent może wyrazić na to zgodę, w drodze upoważnienia do udzielania informacji na temat jego zdrowia innym osobom. Co do zasady, nawet osoby najbliższe, jak rodzice czy małżonek, nie mogą być informowani o stanie zdrowia pacjenta bez jego zgody.

Od tej reguły są jednak pewne wyjątki. Przede wszystkim, prawo do uzyskania informacji o zdrowiu pacjenta mają rodzice lub opiekunowie prawni pacjenta, który ma mniej niż 16 lat. Wiek ten wyznacza w polskim prawie granicę, po której przekroczeniu nabywa się część praw, nie tylko w zakresie informowania, ale też np. do odmowy przeprowadzenia zabiegów medycznych.

Uzyskanie zgody nie jest wymagane także w przypadku, kiedy pacjent jest nieprzytomny lub nie posiada pełni władz umysłowych. W takiej sytuacji, prawo do informacji posiadają najbliższe osoby pacjenta, czyli małżonek, rodzice lub dzieci. Do grupy tej niestety nie zalicza się rodzeństwa i dalszej rodziny. Każdy inny przypadek wymaga posiadania upoważnienia.

Upoważnienie — w jakiej formie i gdzie można je złożyć?

Pacjent może upoważnić do uzyskania informacji na temat stanu jego zdrowia dowolną osobę, nawet jeśli nie jest z nią spokrewniony czy spowinowacony. Takie upoważnienie można złożyć osobiście w przychodni  lub zdalnie, zarówno w formie ustnej jak pisemnej. Fakt upoważnienia  powinien zostać odnotowany przez personel w karcie pacjenta. Poza wartością dowodową takiego wpisu, może on zostać również wykorzystany w razie takiej potrzeby przez osobę upoważnioną do wykazania w innej placówce medycznej, że uzyskała ona zgodę pacjenta na udzielenie jej informacji dotyczącej jego stanu zdrowia.

Co ważne, takie upoważnienie  obowiązuje bezterminowo, chyba że zostanie wycofane przez samego pacjenta.

Warto pamiętać, że jeśli pacjent jest nieprzytomny, to jako osoba upoważniona bądź bliska mamy prawo do otrzymania informacji, niezależnie od tego czy jesteśmy na miejscu, czy też próbujemy pozyskać informacje przez telefon. Personel medyczny nie powinien z góry odmawiać nam udzielenia informacji tylko dlatego, że wybraliśmy drogę telefoniczną. Ma za to obowiązek dołożyć wszelkich starań, by zidentyfikować tożsamość osoby chcącej pozyskać informacje i dowiedzieć się, w jakim stosunku pozostajemy z pacjentem lub czy mamy odpowiednie upoważnienia.

Udzielanie informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, a ochrona danych osobowych

Już w 2020 roku wydano wytyczne, które jasno określiły, że jako zgodne z RODO należy uznać sytuacje, w których osoba bliska pozyskuje informacje na temat stanu zdrowia pacjenta. Jak już jednak wyżej wspomniano,  personel powinien dołożyć wszelkich starań, by możliwie jak najpewniej zidentyfikować osobę kontaktującą się z placówką w tej sprawie.

Drugim warunkiem, nie mniej istotnym, jest to, że personel medyczny nie może przeprowadzić rozmowy, której przedmiotem jest informacja o stanie zdrowia pacjenta, z wykorzystaniem prywatnego numeru telefonu. Wytyczne te zostały ogłoszone przez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, które ustalił w porozumieniu z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Przyjęcie wytycznych miało na celu uregulowanie sytuacji i ułatwienie kontaktu podmiotów leczniczych z pacjentami i osobami upoważnionymi do uzyskania informacji o stanie zdrowia pacjenta. w sytuacji pandemicznej, kiedy możliwości fizycznego kontakty z lekarzem zostały mocno ograniczone.

Jedną z częstszych metod kontaktowania się z placówkami jest niewątpliwie rozmowa telefoniczna. W rozmowie takiej, w celu zweryfikowania tożsamości osoby dzwoniącej, można zadawać pytania kontrolne, takie jak:

• proszę podać drugie imię pacjenta;
• jaki jest stopień Pana/Pani pokrewieństwa z pacjentem?
• proszę wskazać miejsce urodzenia pacjenta;
• proszę podać numer PESEL pacjenta;
• proszę wskazać czy pacjent posiada znaki szczególne;
• proszę podać numeru telefonu pacjenta.

Pytań takich nie należy się obawiać, a wręcz przeciwnie — warto się do nich przygotować i upewnić się, że odpowiadamy zgodnie z prawdą i stanem faktycznym. Ze względu na ochronę danych medycznych, identyfikacja osoby dzwoniącej jest niesamowicie istotna. Należy pamiętać, że pytania powinny dotyczyć informacji, które placówka już posiada i powinny być sformułowane w sposób, który nie będzie skutkował ubocznie przekazaniem danych osobie nieuprawnionej.

Przeprowadzenie tego typu identyfikacji z jednej strony redukuje możliwość popełnienia błędu w postaci przekazania danych osobie nieuprawnionej do ich uzyskania, co stanowiłoby naruszenie ochrony danych osobowych, a nawet naruszenie tajemnicy zawodowej, z drugiej strony pozwala podmiotowi leczniczemu na wykazanie dbałości o ochronę danych osobowych pacjentów.

Podsumowanie

Informacje na temat stanu zdrowia pacjenta mogą uzyskać również inne osoby niż sam pacjent. O tym, komu przysługuje prawo do pozyskania informacji decyduje pacjent, co jest potwierdzane w formie upoważnienia lub – w szczególnych przypadkach – przepisy obowiązującego prawa. Możliwe jest uzyskanie informacji o stanie zdrowia pacjenta na odległość, jednak trzeba liczyć się w takim przypadku z koniecznością udzielenia odpowiedzi na pytania kontrolne zmierzające do weryfikacji tożsamości osoby, chcącej pozyskać informacje.