Czy prokura może być sposobem na „odciążenie” przedsiębiorcy?

Aleksandra Mazgajska – radca prawny

Prowadząc działalność gospodarczą niezależnie od formy prawnej niekiedy trudno jest wygospodarować tzw. „czas wolny”. W biznesie często zdarzają się sytuacje nieprzewidziane, które zasadniczo wymagają osobistego zaangażowania samego przedsiębiorcy czy też osób odpowiedzialnych za reprezentowanie firmy – w przypadku spółek handlowych – w sprawy związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Czy zatem wszystkie czynności i działania trzeba podejmować osobiście?  Może warto udzielić prokury?

Czym jest prokura i kto może jej udzielić?

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (np. spółkę jawną czy spółkę z o.o.), które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Warto dodać, że każdy przedsiębiorca może udzielić prokury niezależnie czy jest osobą fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, osobą prawną, czy też należy do grupy spółek osobowych, a więc jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Jakie czynności może podejmować prokurent?

Zasadniczo w zakres prokury wchodzi ogół czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, który obejmuje zarówno czynności faktyczne, prawne, jak i procesowe.

Trzeba jednak zaznaczyć, że do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności. Udzielona prokura w powyższych kwestiach jest niewystarczająca.

Komu i w jakiej formie można udzielić prokury?

Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Prokurentem może być osoba fizyczna (pełnoletnia) posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Poza tym Kodeks spółek handlowych  określa – w odniesieniu do prokurenta spółek prawa handlowego –  dodatkowe warunki. Prokurentem nie może być bowiem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo określone w art. 587-587², art. 590 i art. 591 KSH oraz w art. 228-231 i rozdziałach XXXIII-XXXVII  Kodeksu karnego.

Warto wskazać, że przedsiębiorca może udzielić prokury kilku osobom łącznie (prokura łączna) albo oddzielnie.

Co więcej, prokura może obejmować umocowanie także albo wyłącznie do dokonywania czynności wspólnie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej. Taki rodzaj prokury określa się mianem prokury łącznej niewłaściwej. W konsekwencji jednak powyższego rozwiązania sam prokurent nie może dokonać żadnej czynności w imieniu przedsiębiorcy.

Poza tym, prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

Trzeba pamiętać, że zarówno udzielenie, jak i wygaśnięcie prokury, przedsiębiorca powinien zgłosić do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego   (art. 109⁸ KC).

Odwołanie i wygaśnięcie prokury

Należy pamiętać, że prokura może być odwołana w każdym czasie.

Natomiast wygaśnięcie prokury następuje m.in. w wyniku następujących przyczyn:

• wykreślenie przedsiębiorcy z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego,
• ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy,
• otwarcie likwidacji przedsiębiorcy,
• przekształcenie przedsiębiorcy,
• ustanowienie kuratora dla przedsiębiorcy na podstawie art. 42 Kodeksu Cywilnego,
• śmierć prokurenta,
• utrata przez prokurenta pełnej zdolności do czynności prawnych.

Zgodnie z przepisami prawa prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może natomiast ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności, bądź pewnego rodzaju czynności.

Warto pamiętać, że – w odniesieniu do spółek handlowych – Kodeks spółek handlowych przewiduje dodatkowe uregulowania dotyczące prokury i prokurenta. Na przykładzie spółki z o.o. warto dodać, że powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu, przy czym odwołać prokurę może każdy członek zarządu. Poza tym, prokurent nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Prowadząc biznes, zwłaszcza w ramach dużego podmiotu warto rozważyć udzielenie prokury. Takie rozwiązanie może ułatwić przedsiębiorcy prowadzenie działalności gospodarczej, a przede wszystkim „odciążyć” go w podejmowaniu różnego rodzaju działań. Prokurent z zasady jest bowiem upoważniony do dokonywania czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym m.in. do zawierania umów, czy składania oświadczeń w imieniu przedsiębiorcy.