Sprzedaż placówki medycznej z kontraktem specjalistycznym z NFZ w ramach sprzedaży przedsiębiorstwa lub spółki

Laura Marciniak

Jeśli rozważasz sprzedaż placówki medycznej lub wręcz przeciwnie, myślisz o jej zakupie, na pewnym etapie tych analiz przyjdzie Ci zweryfikować, w jaki sposób transakcja tego rodzaju przebiega pod kątem formalnoprawnym.

W przypadku, gdy placówka medyczna posiada kontrakt z NFZ, transakcję sprzedaży samego przedsiębiorstwa należy skoordynować z procesem udzielenia ewentualnych, niezbędnych zgód przez NFZ, tak aby podmiot nabywający placówkę mógł kontynuować udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach zawartej już – przez podmiot sprzedający – umowy z NFZ. W dzisiejszym artykule skupimy się na tym, w jaki sposób przebiega sprzedaż placówki medycznej i udzielenie ewentualnej zgody przez NFZ na cesję kontraktu w przypadku, gdy kontrakt ten obejmuje świadczenia zdrowotne w rodzaju ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. W przypadku podmiotów udzielających świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, rozwiązania dotyczące kontynuacji udzielania tych świadczeń przez nabywcę placówki medycznej są bowiem nieco inne.

Sprzedaż placówki medycznej w formie spółki

Zacznijmy jednak od tego, że sytuacja jest stosunkowo prosta, gdy podmiot prowadzący placówkę medyczną podlegającą sprzedaży, działa w formie spółki prawa handlowego, spółka ta jest wykorzystywana wyłącznie w celach związanych z działalnością tej placówki i placówka w całości podlega sprzedaży na rzecz nabywcy. W przypadku sprzedaży udziałów w spółce z o.o. lub ogółu praw i obowiązków wspólnika (odpowiednika udziałów) w spółce osobowej, tj. jawnej, partnerskiej czy komandytowej, nabywca wstępuje jeden do jeden w miejsce poprzedniego wspólnika, stając się „właścicielem” spółki. Z racji tego, że stroną wszelkich stosunków prawnych, a więc zarówno umowy z NFZ, umów z kontrahentami, czy umów z personelem medycznym jest spółka, a nie wspólnicy spółki, nie ma potrzeby przenoszenia tych umów na nowy podmiot, czy wyrażania zgód przez jakikolwiek podmiot na zmianę składu osobowego w spółce (poza ewentualną zgodą pozostałych wspólników). Wszelkie prawa, które przed transakcją sprzedaży udziałów lub ogółu praw i obowiązków wspólnika przysługiwały  spółce, nadal pozostają przy spółce, tylko w zmienionym składzie osobowym. Zasadniczo nie istnieje zatem konieczność informowania NFZ o tym, że doszło do takiej transakcji, ponieważ spółka nie utraciła swojego bytu i realizuje wszystkie zobowiązania na dotychczasowych zasadach. Zbycie placówki medycznej w formie spółki jest najbardziej pożądanym sposobem sprzedaży takiej placówki pod kątem przejrzystości sytuacji i skomplikowania transakcji pod względem formalnoprawnym.

Na co należy zwrócić szczególną uwagę w przypadku sprzedaży placówki medycznej w ramach spółki

Oczywiście również przy sprzedaży placówki medycznej w ramach spółki pojawiają się kluczowe kwestie, na które należy zwrócić uwagę, jak chociażby zabezpieczenie pod kątem prawnym udostępnianych potencjalnemu nabywcy dokumentów i informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, w celu weryfikacji stanu prawnego i faktycznego spółki, negocjacja ceny sprzedaży, czy też weryfikacja, czy spółka ma podlegać sprzedaży wraz ze wszystkimi nieruchomościami, czy ruchomościami, których jest właścicielem. Tytułem przykładu, zwróćmy uwagę, że częstą praktyką jest wykorzystywanie przez wspólników samochodów osobowych, które w istocie są własnością spółki również dla celów prywatnych. Aby samochód taki pozostał przy wspólniku należy „wyciągnąć” go ze spółki przed jej sprzedażą. Z kolei z punktu widzenia nabywcy niezwykle istotna jest weryfikacja wszelkich zawartych przez spółkę umów, ustalenie rodzaju i wysokości zobowiązań, składników majątkowych i niemajątkowych wchodzących w skład spółki, postępowań sądowych i pozasądowych, których stroną jest spółka lub które mogą wystąpić w przyszłości w związku z dotychczasową działalnością spółki.

Nie zawsze możliwa jest sprzedaż placówki medycznej w ramach spółki

Jeżeli w ramach spółki prowadzonych jest kilka placówek lub jej oddziałów i nie wszystkie podlegają sprzedaży, transakcja nie może przybrać formy zbycia udziałów bądź ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce, ponieważ zbywając je sprzedajemy spółkę ze wszystkim co do niej należy . W takim przypadku rozwiązaniem może być sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa, oczywiście pod warunkiem, że będziemy w stanie wyodrębnić tę część, która miałaby podlegać sprzedaży. Z kolei ze sprzedażą placówki medycznej w formie przedsiębiorstwa, jako całości, będziemy mieli do czynienia w przypadku, jeżeli nie funkcjonuje ona w ramach spółki, a jej właściciel prowadzi działalność gospodarczą w ramach wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Na czym polega sprzedaż przedsiębiorstwa?

Przedsiębiorstwo, którym bez wątpienia może być placówka medyczna, zostało zdefiniowane w art. 55(1) Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, przedsiębiorstwo stanowi zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej.  Przywołany artykuł wskazuje, co w szczególności obejmuje przedsiębiorstwo. Są to m.in. nazwa przedsiębiorstwa, własność nieruchomości i ruchomości, w tym urządzeń i materiałów, prawa wynikające z umów, jak np. z umowy najmu, wierzytelności, koncesje, licencje i zezwolenia, czy księgi i dokumenty związane z prowadzoną działalnością. Przedmiotem umowy sprzedaży może być przedsiębiorstwo i mogłoby się wydawać, że umowa sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jednym ruchem przenosi własność placówki z jednego podmiotu na drugi ze wszystkimi konsekwencjami, które występują przy nabyciu spółki. Na tle transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa pojawia się jednak kilka istotnych problemów. Przyjrzymy się teraz kilku z nich.

Pułapki w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa

Niestety nie do końca jest tak, jak mogłoby się wydawać, że wszystkie umowy, które zawarł sprzedający przedsiębiorstwo, przechodzą w całości automatycznie wraz ze sprzedażą przedsiębiorstwa na kupującego. Wynika to z faktu, że umowy takie mogą zawierać postanowienia dotyczące zakazu cesji praw wynikających z tych umów, co wiąże się z koniecznością uzyskania zgody drugiej strony umowy na przeniesienie tych praw na inny podmiot, którym byłby w tym przypadku nabywca przedsiębiorstwa. Umowa może też precyzować, w jaki sposób i na jakich warunkach możliwe jest uzyskanie takiej zgody.

Jeśli chodzi z kolei o przeniesienie obowiązków wynikających z umów, które zawarł zbywca przedsiębiorstwa na nabywcę przedsiębiorstwa, sytuacja jest jeszcze bardziej problematyczna. Wynika to z faktu, że zgodnie z przytoczonym powyżej przepisem, w skład przedsiębiorstwa nie wchodzą zobowiązania. Aby przenieść na nabywcę przedsiębiorstwa zobowiązania, jakie wiążą się z przedsiębiorstwem podlegającym sprzedaży konieczne jest uzyskanie zgody drugiej strony umowy. Zgodnie z ogólnymi przepisami, zgoda taka powinna zostać wyrażona w formie pisemnej. Biorąc pod uwagę, że praktycznie wszystkie umowy, które wiążą się z przedsiębiorstwem rodzą nie tylko prawa, ale i obowiązki, w celu wstąpienia jeden do jeden przez nabywcę w sytuację zbywcy przedsiębiorstwa i kontynuowania zawartych przez niego umów, konieczne jest uzyskanie zgody kontrahenta, która w praktyce przybiera formę zgody na przeniesienie praw i obowiązków z umowy ze zbywcy przedsiębiorstwa na nabywcę przedsiębiorstwa. W przypadku, gdy z w ramach przedsiębiorstwa zawartych zostało wiele umów, konieczność uzyskiwania odrębnych zgód od wszystkich kontrahentów może być niemałym wyzwaniem.

Na marginesie warto zaznaczyć, że nawet w przypadku braku zgody kontrahenta na przejęcie zobowiązań związanych z przedsiębiorstwem przez nabywcę przedsiębiorstwa, nabywca przedsiębiorstwa odpowiada solidarnie ze zbywcą przedsiębiorstwa za zobowiązania przedsiębiorstwa istniejące w chwili zawarcia transakcji, chyba że w chwili nabycia przedsiębiorstwa o nich nie wiedział, mimo zachowania należytej staranności. Wyznacznikiem zachowania należytej staranności jest dogłębna analiza stanu prawnego i faktycznego nabywanego przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa ograniczona jest jednak do wartości przedsiębiorstwa.

W przypadku zbycia przedsiębiorstwa aktualne pozostają uwagi dotyczące tego, na co w szczególności należy zwrócić uwagę w przypadku zbycia spółki, odnoszące się do zabezpieczenia tajemnicy przedsiębiorstwa, negocjacji ceny sprzedaży, czy weryfikacji składników, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Kwestie te należy bowiem również wziąć pod uwagę w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa. Ten ostatni aspekt jest o tyle istotny, że art. 55(2) Kodeksu cywilnego zawiera domniemanie, zgodnie z którym nabycie przedsiębiorstwa obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z umowy albo z przepisów ogólnych.

Konieczność uzyskania zgody NFZ na cesję kontraktu

W przypadku nabycia placówki medycznej w formie przedsiębiorstwa, ze wskazanych powyżej względów dotyczących konieczności uzyskania zgody kontrahenta na przeniesienie praw i obowiązków z umowy ze zbywcy przedsiębiorstwa na nabywcę przedsiębiorstwa, również w przypadku zawartego z NFZ kontraktu, konieczne jest uzyskanie zgody NFZ na jego przeniesienie na nabywcę przedsiębiorstwa. Podejście poszczególnych wojewódzkich oddziałów NFZ odnośnie do warunków wyrażenia takiej zgody nie jest jednolite. Przykładowo, jedne oddziały warunkują możliwość wyrażenia zgody na cesję kontraktu tym, aby doszło do zbycia przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55(1) Kodeksu cywilnego między podmiotem mającym przejąć kontrakt, a jego poprzednikiem, inne podchodzą do tego bardziej liberalnie, oczekując – co do zasady – jedynie tożsamości miejsca udzielania świadczeń, a także tożsamości personelu udzielającego świadczeń oraz wykorzystywanego przy tym sprzętu. Celowo użyto sformułowania „co do zasady”, albowiem NFZ dopuszcza niekiedy wystąpienie zmian po stronie podmiotu, który miałby przejąć kontrakt z NFZ, jednak nie mogą one wpływać na dostępność do świadczeń, ani zmieniać parametrów podlegających ocenie przy wyborze oferty, w porównaniu do parametrów oferty poprzednika. Przy tym drugim, bardziej liberalnym podejściu, NFZ – przynajmniej teoretycznie – nie oczekuje, aby doszło do zbycia przedsiębiorstwa między dotychczasową stroną kontraktu, a podmiotem, na którego rzecz kontrakt miałby zostać przeniesiony, co otwiera szersze możliwości osiągnięcia celu na jakim nam zależy.

Bez względu na podejście poszczególnych oddziałów NFZ odnośnie do możliwości wyrażenia zgody na przeniesienie praw i obowiązków z kontraktu na inny podmiot, w każdym wypadku konieczne będzie spełnienie przez nabywcę, w szczególności następujących, dodatkowych warunków:

• posiadanie wpisu podmiotu leczniczego w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, uwzględniającego komórki organizacyjne wymagane do realizacji świadczeń objętych kontraktem z NFZ mającym podlegać przejęciu,
• zawarcie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej podmiotu leczniczego,
• przekazanie kopii umów z podwykonawcami, w przypadku udzielania świadczeń zdrowotnych z ich udziałem,
• zawarcie umowy upoważniającej do korzystania z portalu świadczeniodawcy w NFZ (np. SZOI) oraz przygotowanie w swoim profilu danych dotyczących potencjału wykonawczego.

Podmiot zamierzający przekazać kontrakt z NFZ oraz jego potencjalny nabywca powinni złożyć do właściwego oddziału NFZ wniosek w sprawie wyrażenia zgody na cesję kontraktu. Wraz z wnioskiem należy przedłożyć do NFZ wszystkie wymagane dokumenty, których zakres może różnić się w zależności od oddziału NFZ. W trakcie rozpatrywania wniosku przez NFZ konieczna jest ścisła współpraca z organem, dlatego należy nastawić się, że kontakt z NFZ nie ograniczy się do złożenia wniosku oraz podpisania trójstronnego porozumienia w sprawie przeniesienia kontaktu. Nasza praktyka pokazuje jednak, że przy dołożeniu należytej staranności przeniesienie kontraktu z NFZ na inny podmiot jest jak najbardziej osiągalne. Należy jednak mieć na względzie, że w przypadku zbycia placówki medycznej z kontraktem, niezbędne jest dopełnienie szeregu formalności i skoordynowanie procesu zbycia placówki z wyrażeniem zgody na przeniesienie kontraktu przez NFZ.

Przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością przed zbyciem placówki medycznej

Ze względu na złożoność procesu zbycia przedsiębiorstwa, w tym konieczność wyrażenia zgód na przeniesienie praw i obowiązków z umów zawartych przez zbywcę przedsiębiorstwa na nabywcę przedsiębiorstwa, niekiedy bardziej przejrzystym rozwiązaniem może okazać się przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorcy w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a następnie zbycie udziałów na rzecz zainteresowanego inwestora. Dzięki temu rozwiązaniu nie jest konieczne angażowanie w transakcję NFZ oraz innych kontrahentów. W przypadku większych podmiotów zainteresowanych nabyciem placówki medycznej, działanie takiej placówki w ramach spółki prawa handlowego może być jednym z warunków determinujących przystąpienie przez potencjalnego inwestora do rozmów dotyczących jej nabycia.

Podsumowanie

Jak wynika z powyższych rozważań, istnieje kilka dróg prowadzących do zbycia placówki medycznej posiadającej kontrakt z NFZ na rzecz innego podmiotu. Każda z możliwych opcji ma zapewne plusy i minusy. Istotne jest, aby nie podejmować pochopnych działań oraz wybrać taką drogę prowadzącą do osiągnięcia celu, na którym nam zależy, która będzie dla nas nie tylko najszybsza, ale również bezpieczna.