Zmiany w Kodeksie spółek handlowych, czyli o nowym prawie holdingowym

Dominika Dykier

Nadchodzą duże zmiany w Kodeksie spółek handlowych. 13 października 2022 r. wejdą w życie przepisy regulujące zasady tworzenia i funkcjonowania w Polsce grup spółek, czyli tzw. holdingów. Jak czytamy w uzasadnieniu ustawy nowelizującej, potrzeba uregulowania materii holdingowej powstała na skutek postulatów zgłaszanych przez polskich przedsiębiorców działających w stosunkach dominacji i zależności. W naszym artykule pokrótce przybliżmy najważniejsze informacje o grupie spółek.

Grupa spółek – co to takiego?

Zgodnie z definicją z ustawy, grupa spółek oznacza spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

W praktyce oznacza to, że w skład grupy spółek mogą wchodzić tylko spółki kapitałowe, czyli spółka z o.o., spółka akcyjna lub prosta spółka akcyjna. Specyfika grupy spółek wymaga, by wchodzące w jej skład miały na celu realizację wspólnego interesu. Warto podkreślić, że spółki uczestniczące w grupie spółek kierują się obok interesu spółki interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Spółka dominująca, czyli jaka?

Spółką dominującą jest spółka handlowa w przypadku, gdy:

• dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innej spółki kapitałowej (spółki zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
• jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
• jest uprawniona do powoływania lub odwoływania większości członków rady nadzorczej innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
• członkowie jej zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej (spółki zależnej) albo spółdzielni (spółdzielni zależnej), lub
• dysponuje bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, lub
• wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej albo spółdzielni zależnej.

Nowe przepisy tylko dla chętnych

Decyzja o uczestnictwie w grupie spółek jest dobrowolna. Oznacza to, że nawet powiązane ze sobą kapitałowo lub osobowo spółki nie są zobligowane do utworzenia holdingu. Jak podkreśla się w uzasadnieniu projektu ustawy: „Grupa spółek jako kwalifikowany stosunek dominacji i zależności pomiędzy spółkami przez istnienie wspólnego interesu tej grupy nie oznacza (…) obowiązku powstania sformalizowanej struktury organizacyjnej posiadającej własną nazwę, quasi-organy, regulamin, powoływanej przez uczestników grupy spółek bądź zapewniającej przystąpienie do niej innym spółkom. (…) Należy też mieć na względzie fakt, że wspomniane ujęcie rozminęłoby się z potrzebami praktyki, nakierowanymi przede wszystkim na regulację holdingów faktycznych a nie holdingów umownych(…).”(źródło:hQps://legislacja.rcl.gov.pl/docs/2/12336750/12704858/12704859/dokument457843.pdf)”

Gdy zapadnie decyzja o powstaniu grupy

Decyzję o utworzeniu grupy spółek należy wyrazić w typowej dla spółek prawa handlowego formie, czyli w postaci uchwały. Uchwała o uczestnictwie w grupie spółek zapada większością trzech czwartych głosów na zgromadzeniu wspólników (walnym zgromadzeniu) spółki zależnej. W uchwale tej wskazuje się spółkę dominującą. Zarówno spółka dominująca, jak i spółka zależna powinny ujawnić uczestnictwo w grupie spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy spółka dominująca posiada siedzibę za granicą – w takiej sytuacji wystarczy, że wzmianka o uczestnictwie w grupie spółek będzie widniała w odpisie KRS spółki zależnej.

Jak funkcjonuje grupa?

Powstanie grupy spółek ma w praktyce ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej powiązanym spółkom. Spółka dominująca może wydać spółce zależnej wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek i nie sprzeciwiają się temu przepisy prawa. Warto zaznaczyć, że wiążące polecenie powinno być wydane pod rygorem nieważności w formie pisemnej lub elektronicznej. Polecenie wydane spółce zależnej ustnie mogłoby wobec tego zostać uznane za nieważne.

Zgodnie z nowymi przepisami, wiążące polecenie powinno zawierać informację co najmniej o:

• oczekiwanym przez spółkę dominującą zachowaniu spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
• interesie grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
• spodziewanych korzyściach lub szkodzie spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
• przewidywanym sposobie i terminie naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Gdy spółka zależna otrzyma wiążące polecenie

Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. O podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia spółka zależna informuje spółkę dominującą.

Warto zaznaczyć, że uchwała o wykonaniu wiążącego polecenia nie może zostać podjęta, w przypadku gdy m.in. wykonanie wiążącego polecenia doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej. Ponadto, umowa albo statut spółki zależnej może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Odmowa wykonania wiążącego polecenia może wiązać się z koniecznością podjęcia uprzedniej uchwały przez zarząd spółki zależnej. Uchwałę tę należy uzasadnić.

Jak zakończyć działalność grupy spółek?

Ustanie uczestnictwa w grupie spółek może nastąpić na dwa sposoby:

• poprzez podjęcie większością trzech czwartych głosów uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki zależnej;
• lub przez złożenie przez spółkę dominującą spółce zależnej oświadczenia o ustaniu tego uczestnictwa.

Przepisy o grupie spółek to zupełna nowość w naszym rodzimym systemie prawa. O tym, czy i jak nowe rozwiązania sprawdzą się w praktyce, dowiemy się po wejściu przepisów w życie.