Wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej

Laura Marciniak

Istotą spółki osobowej jest to, że nie może jej tworzyć wyłącznie jedna osoba, a spółka musi składać się co najmniej z dwóch wspólników. Im więcej jednak wspólników w spółce, tym większe ryzyko, że któryś z nich na jakimś etapie funkcjonowania spółki będzie myślał o wyjściu ze spółki czy też rozstaniu z pozostałymi wspólnikami. Przyczyn takich rozważań może być wiele. Mogą być to odmienne wizje prowadzenia biznesu, chęć rozwoju przedsiębiorstwa na własną rękę, nieporozumienia na tle zaangażowania w prowadzenie firmy czy na tle finansowym, sytuacja rodzinna i wiele innych.

W momencie, gdy szanse na osiągnięcie porozumienia między wspólnikami, w tym możliwość dalszego wspólnego prowadzenia spółki jest niewielka, można rozważać dwie opcje – samemu odejść ze spółki albo podjąć rozmowy ze wspólnikiem o możliwości jego odejścia ze spółki, w zależności od tego która z tych wizji jest nam bliższa.

Dalsze analizy oprzemy na przykładzie wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej, która jest najczęściej wstępującą spółką osobową na rynku. Załóżmy, że to Ty chcesz pozostać w spółce i dążysz do tego, aby Twój wspólnik był tą osobą, która spółkę opuści.

Jakie są możliwości wyjścia wspólnika ze spółki jawnej?

Z prawnego punktu widzenia, istnieje kilka dróg prowadzących do wyjścia jednego ze wspólników ze spółki. Są to:

• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika zamierzającego spółkę opuścić,
• wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej za porozumieniem stron zawartym w sprawie wyjścia jednego z nich ze spółki,
• zbycie (sprzedaż) ogółu praw i obowiązków w spółce przez wspólnika występującego ze spółki jawnej na rzecz innej osoby, która wstąpi do spółki na jego miejsce,
• wyłączenie wspólnika ze spółki przez sąd.

Szczera rozmowa ze wspólnikiem to punkt wyjścia do dalszych działań i obrania jednej z wymienionych powyżej dróg prowadzących do rozstania z nim. Z doświadczenia wiemy jednak, że tego rodzaju rozmowy bywają trudne i niekiedy pełne pretensji. Dobrym rozwiązaniem jest zaangażowanie w nie osoby z zewnątrz, która pomoże osiągnąć porozumienie ze wspólnikiem, w tym ustali warunki jego wyjścia ze spółki oraz wesprze w sprawnym przeprowadzeniu tego procesu również pod kątem prawnym.

Przyjrzyjmy się nieco bliżej wymienionym powyżej sposobom rozstania ze wspólnikiem.

Wypowiedzenie umowy spółki – wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej krok po kroku

Możliwość wypowiedzenia umowy spółki, w przypadku jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony, wynika wprost z przepisów Kodeksu spółek handlowych. Najczęściej postanowienia dotyczące wypowiedzenia znajdują się również w samej umowie spółki.

Zasada jest taka, że wspólnik zamierzający opuścić spółkę, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Jeżeli więc rok obrotowy kończy się wraz z rokiem kalendarzowym, aby opuścić spółkę wraz z końcem danego roku, wypowiedzenie umowy spółki osobowej należy złożyć najpóźniej do dnia 30 czerwca. Należy jednak zwrócić uwagę, że umowa spółki może przewidywać krótszy niż 6-cio miesięczny termin wypowiedzenia.

Zapobiegnięcie likwidacji spółki w przypadku wypowiedzenia umowy spółki przez jednego ze wspólników

Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika, co do zasady powoduje rozwiązanie spółki. Pomimo wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika, spółka może jednak trwać nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki tak stanowi lub tak postanowią pozostali w spółce wspólnicy.

Aby możliwe było dalsze trwanie spółki, w spółce musi więc pozostać co najmniej dwóch wspólników. Jeżeli przed złożeniem wypowiedzenia przez wspólnika, spółka nie składała się co najmniej z trzech wspólników, można poszerzyć jej skład przed upływem okresu wypowiedzenia, przyjmując do niej dodatkowego wspólnika.

Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej dwuosobowej skutkuje rozwiązaniem spółki. Aby uniknąć jej likwidacji, należy wcześniej zadbać, by spółka po wystąpieniu wspólnika nadal składała się z co najmniej dwóch wspólników.

Rozliczenie ze wspólnikiem występującym ze spółki jawnej

W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej – jeżeli spółka będzie trwała nadal między pozostałymi wspólnikami – należy dokonać rozliczenia z występującym wspólnikiem, poprzez wypłacenie mu wartości jego udziału kapitałowego w spółce. Wartość tego udziału oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki.

Dla oszacowania wartości udziału kapitałowego wspólnika w spółce, może być przydatna opinia rzeczoznawcy. Wycena wartości udziału kapitałowego w spółce najczęściej jest dość skomplikowana, dlatego w przypadku, jeżeli jesteśmy w stanie wypracować porozumienie z występującym ze spółki wspólnikiem, warto rozważyć wprowadzenie do umowy spółki postanowień dotyczących możliwości odmiennego sposobu rozliczenia z występującym ze spółki wspólnikiem. Co prawda, toczą się dyskusje czy takie rozwiązanie należy uznać za dopuszczalne, jednak dominujące stanowisko jest takie, że umowa spółki może przewidywać metodę wyceny udziału kapitałowego występującego wspólnika, a nawet wprost określać kwotę, jaką spółka ma wypłacić występującemu ze spółki wspólnikowi.

Porozumienie stron między wspólnikami w sprawie wystąpienia jednego z nich ze spółki

Z przepisów nie wynika wprost możliwość zawarcia ze wspólnikiem porozumienia mającego na celu rozwiązanie z nim umowy spółki za porozumieniem stron w ramach jego wyjścia ze spółki jawnej, jednak taką opcję – zgodnie z dominującym stanowiskiem – należy uznać za dopuszczalną.

Zawarcie takiego porozumienia jest możliwe w przypadku, gdy spółka składa się co najmniej z trzech wspólników. Jeżeli działamy wyłącznie w składzie dwuosobowym, należy rozważyć przyjęcie do spółki dodatkowego wspólnika przed zawarciem porozumienia dotyczącego wyjścia jednego ze wspólników ze spółki. W przypadku zawarcia tego rodzaju porozumienia, wspólnicy mogą przewidzieć dowolny termin wystąpienia wspólnika ze spółki, a także sposób rozliczenia z występującym wspólnikiem.

Wyjście wspólnika ze spółki jawnej a zbycie (sprzedaż) ogółu praw i obowiązków w spółce

Zbycie (sprzedaż) ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej jest czymś na kształt zbycia (sprzedaży) udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Transakcja ta powoduje wystąpienie jednego ze wspólników ze spółki i wejście nabywcy ogółu praw i obowiązków w spółce w jego miejsce.

Zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce jest możliwe jeżeli przewiduje to umowa spółki. Jeżeli brak jest odpowiedniego postanowienia w umowie spółki, oczywiście można dokonać zmiany umowy spółki przed planowaną transakcją „wymiany” wspólników, wprowadzając do niej odpowiedni zapis.

Dodatkowo, należy pamiętać o konieczności uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników na zbycie ogółu praw i obowiązków w spółce. W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki poprzez sprzedaż ogółu praw i obowiązków, rozliczenie – zapłata ceny za ogół praw i obowiązków w spółce – następuje pomiędzy występującym ze spółki wspólnikiem, a wspólnikiem który ma wejść do spółki na jego miejsce. Kwestia ceny pozostaje do uzgodnienia pomiędzy występującym, a wstępującym do spółki wspólnikiem.

Wyłączenie wspólnika ze spółki przez sąd

W przypadku, gdy brak jest możliwości osiągnięcia ze wspólnikiem, który miałby wyjść ze spółki jakiegokolwiek porozumienia, do rozważenia pozostaje opcja jego wyłączenia ze spółki przez sąd.

Każdy wspólnik może bowiem z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd, a gdy ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może – na wniosek pozostałych wspólników – wyłączyć tylko tego konkretnego wspólnika ze spółki. Rozwiązanie to możesz jednak brać pod uwagę wyłącznie, jeżeli spółka składa się co najmniej z trzech wspólników – tak, aby po wyłączeniu niechcianego wspólnika ze spółki, spółkę dalej tworzyło co najmniej dwóch wspólników.

Z uwagi na to, że opcja sądowego wykluczenia wspólnika ze spółki wiąże się z koniecznością prowadzenia być może długotrwałego postępowania sądowego, a brak jest jasnych kryteriów, co należy uznać za ważne powody uzasadniające wyłączenie wspólnika ze spółki, rekomendujemy naszym klientom pochylenie się w pierwszej kolejności nad pozostałymi, wskazanymi powyżej rozwiązaniami, mającymi na celu doprowadzić do wyjścia jednego ze wspólników ze spółki. Opcje te jednak wiążą się z koniecznością wypracowania porozumienia ze wspólnikiem mającym ze spółki wystąpić.

Radcowie prawni z naszej Kancelarii wielokrotnie pomagali naszym klientom osiągnąć konsensus ze wspólnikami, zarówno w przypadku, gdy to klient był wspólnikiem, który chciał w spółce pozostać, jak i gdy klient był wspólnikiem, który miał spółkę opuścić. Pomoc ta najczęściej sprowadzała się również do negocjacji warunków wyjścia wspólnika ze spółki oraz koordynowania sprawnego przeprowadzenia tego procesu pod kątem organizacyjnym i prawnym. Wierzymy, że nawet w przypadku najbardziej zagorzałego sporu między wspólnikami, wypracowanie porozumienia jest możliwe.

Jeżeli chciałbyś uzyskać więcej informacji na temat wyjścia wspólnika ze spółki lub potrzebujesz wsparcia w tym zakresie, zapraszamy do kontaktu.